w Warszawie i okolicach
Ten, którego zlokalizujemy najbliżej Ciebie
Skutecznie i profesjonalnie
Alkoholizm jest schorzeniem o charakterze przewlekłym. Uzależnienie od alkoholu polega na utracie kontroli nad częstotliwością i ilością spożywanego alkoholu, a przymus picia ma charakter psychiczny i somatyczny. Mechanizmy powstawania choroby alkoholowej nie są do końca rozpoznane, a wpływ na jej rozwój mogą mieć zarówno czynniki genetyczne i psychologiczne, jak i socjalne, czy środowiskowe.
Objawy uzależnienia od alkoholu pojawiają się stopniowo, a sama choroba alkoholowa wpływa destrukcyjnie na organizm i życie człowieka. Jakie są fazy i objawy alkoholizmu? Jakie powikłania i problemy mogą być konsekwencją uzależnienia od alkoholu? Jakie formy leczenia można zastosować w chorobie alkoholowej?
Mimo zaawansowanej wiedzy medycznej – mechanizm powstawania alkoholizmu wciąż nie jest dobrze poznany. Do słownika medycznego pojęcie choroby alkoholowej wprowadził dopiero w XIX wieku Magnus Huss (szwedzki lekarz).
W 1852 roku ukazało się jego dzieło pod tytułem „Alcoholismus chronicus”, w którym sformułowano (po raz pierwszy w historii!) koncepcję alkoholizmu jako choroby.
Ponad sto lat później, w 1960 roku, Elvin Morton Jellinek (amerykański lekarz)opublikował z kolei pracę „Koncepcja alkoholizmu jako choroby”, w której po raz pierwszy przedstawiono sposób powstawania i pogłębiania się uzależnienia od alkoholu.
W kolejnych latach powstały inne typologie alkoholizmu, które nieznacznie różniły się od tej zaprezentowanej przez E. M. Jelinka, jednak wszystkie podkreślały postępowy charakter choroby oraz poważne zagrożenie dla zdrowia i życia chorego.
E.M. Jelinek podzielił proces powstawania i rozwoju choroby alkoholowej na cztery fazy:
Faza wstępna (prealkoholowa) – długość trwania tej fazy może być bardzo różna i wynosić od kilku miesięcy do kilku, a nawet kilkunastu lat; w fazie wstępnej człowiek pije w sposób konwencjonalny i dla przyjemności, ale z czasem uświadamia sobie, że alkohol pozwala mu się zrelaksować i złagodzić ewentualne napięcia, stres, czy przykre stany emocjonalne; stopniowo zwiększa się tolerancja na alkohol;
Faza ostrzegawcza – to faza, w której człowiek pijący zaczyna mieć luki pamięciowe spowodowane nadmiernym spożyciem alkoholu;
Faza krytyczna – to faza, w której człowiek nie ma kontroli nad własnym piciem; nie jest w stanie określić ile i kiedy wypija;
Faza przewlekła – za jej początek uważa się moment, w którym człowiek zaczyna wpadać w wielodniowe ciągi, podczas których pozostaje cały czas pod wpływem alkoholu.
Podobną koncepcję przedstawił w 1983 roku George Villant w „Naturalnej historii alkoholizmu”, zmieniając jednak kolejność występowania poszczególnych faz.
Od 1 stycznia 1970 roku obowiązuje w Polsce VIII Rewizja Międzynarodowej Klasyfikacji chorób, urazów i przyczyn zgonów.
Klasyfikacja alkoholizmu w niej zawarta wyróżnia 4 klasy choroby alkoholowej:
Epizodyczne picie nadmierne – okresy nadmiernego picia są nieregularne, raczej krótkie i oddzielone dłuższymi przerwami;
Nawykowe picie nadmierne – nadmierne picie ma charakter ciągły, systematyczny i regularny; u osoby pijącej nie występuje „utrata kontroli”;
Nałóg alkoholowy – stan psychicznego i somatycznego uzależnienia od alkoholu (tzw. toksykomania alkoholowa), w którym następuje utrata kontroli picia (niemożność powstrzymania się od kontynuowania picia); w różnych stadiach nałogu występuje zwiększona lub zmniejszona tolerancja alkoholu oraz pojawia się alkoholowy zespół abstynencyjny (psychiczne i fizyczne objawy odstawienia);
Inne rodzaje alkoholizmu i alkoholizm nieokreślony – rodzaje alkoholizmu nie dające się zaklasyfikować jako picie epizodyczne, picie nawykowe, ani nałóg alkoholowy.
Istnieje szereg uniwersalnych objawów rozwijającej się choroby alkoholowej, które można zaobserwować u osoby uzależnionej od alkoholu (lub będącej w trakcie uzależniania się).
O ryzyku wystąpienia alkoholizmu możemy mówić, gdy:
Zauważamy zwiększenie się częstotliwości picia oraz ilości wypijanego alkoholu;
upośledzenie / utrata kontroli nad ilością spożywanego alkoholu (pojawiają się trudności związane z odmową i zakończeniem picia oraz nieprzekraczaniem wcześniej założonej ilości wypitego alkoholu);
Odczuwanie silnej / natrętnej potrzeby wypicia alkoholu (tzw. głód alkoholowy);
Zmienia się cel picia – z picia okazyjnego i dla zabawy, na picie mające wywołać określone emocje, przykryć niepowodzenia, czy frustracje itp., pojawia się również picie alkoholu w celu leczenia kaca;
Picie staje się regularną rutyną, a ewentualna niemożność jej wypełnienia powoduje niepokój i drażliwość;
Odnotowuje się incydenty upojenia alkoholowego i luki pamięciowe;
Alkohol zaczyna być spożywany również w sytuacjach niedozwolonych, np. podczas pracy, prowadzenia pojazdów mechanicznych, czy przez kobiety w ciąży i karmiące piersią lub osoby, pod których opieką znajdują się małe dzieci;
Pojawiają się objawy somatyczne i psychiczne (tzw. objawy abstynenckie) – m.in.: drżenie mięśni, nadciśnienie, problemy żołądkowe (wymioty, biegunki), wysuszenie śluzówek, nadmierna potliwość, zaburzenia snu i bezsenność, drażliwość, lęki;
Zwiększa się tolerancja alkoholu (uzyskanie oczekiwanego efektu wymaga wypijania coraz większych ilości alkoholu);
Zaniedbywanie zwykłych obowiązków oraz zainteresowań i pasji na rzecz alkoholu;
Nadużywanie alkoholu mimo wiedzy o jego szkodliwości i ewentualnych konsekwencjach dla zdrowia i życia;
Otoczenie osoby pijącej zauważa problem, czuje zaniepokojenie związane z nadużywaniem alkoholu przez tę osobę, namawia do odstawienia alkoholu / skończenia z piciem.
Powyższe objawy mogą występować w różnym nasileniu i niejednocześnie, ale z dużym prawdopodobieństwem oznaczają, że dana osoba ma problem z alkoholem (trwa proces uzależniania się od alkoholu).
Alkoholizm to choroba, która dotyka ludzi z różnych warstw społecznych, a co za tym idzie – jeden alkoholik może wyglądać i zachowywać się zupełnie inaczej niż drugi.
Alkoholik najczęściej kojarzy nam się z mniej lub bardziej agresywnym pijakiem, brudnym i zaniedbanym, upijającym się najtańszymi alkoholami, pitymi „z gwinta” lub z plastikowych kubków.
Ale alkoholikiem może być również świetnie wykształcony naukowiec i dobrze sytuowany biznesmen, którzy spożywają wyłącznie doskonałej jakości alkohol w designerskim szkle.
O toksykomanii alkoholowej mówimy wówczas, gdy dochodzi do psychicznego i somatycznego uzależnienia od alkoholu. Alkohol jest używką, którą narusza strukturę biochemiczną mózgu i negatywnie wpływa na samoświadomość.
Stąd bierze się przekonanie alkoholików o tym, że wcale nie mają problemu z alkoholem, że gdyby chcieli – mogliby w każdym momencie przestać pić, a wszelkie podejmowane przez bliskich próby uświadomienia ich, że są w błędzie, powodują złość (w skrajnych przypadkach również agresję).
Alkohol jest używką bardzo zwodniczą – na początku wydaje się być niemalże „eliksirem szczęścia”, najczęściej bowiem samopoczucie po spożyciu alkoholu poprawia się, człowiek czuje się odprężony i bardziej otwarty.
W dalszych etapach postępującej choroby alkoholowej okazuje się, że alkohol to tak naprawdę depresant, działający przytępiająco i tłumiąco.
Uzależnienie od alkoholu można (w dużym uproszczeniu, oczywiście!) porównać do przysłowiowego błędnego koła.
Na początku choroby alkoholowej, alkohol sprawia, że czujemy się szczęśliwi, co skłania nas do picia częściej i w coraz większych ilościach (wzrasta bowiem tolerancja na alkohol).
W kolejnym etapie wypijany alkohol przytępia nasze zmysły i tłumi emocje, sprawia, że reagujemy wolniej (to w tym momencie na jawy wychodzi fakt, że alkohol jest tak naprawdę depresantem!).
Okazuje się jednak, że właśnie takie uśmierzające działanie alkoholu jest nam w tej fazie choroby „potrzebne” – tłumiony jest bowiem niepokój związany z rosnącym znaczeniem alkoholu w naszym życiu, strachem o własne zdrowie (zauważamy pierwsze somatyczne konsekwencje nadużywania alkoholu), a także negatywne emocje związane z lukami pamięciowymi, czy agresywnym zachowaniem.
Alkohol już nie sprawia, że czujemy się szczęśliwi, ale odczuwamy tzw. „brak nieszczęścia”, co wg znanej maksymy oznacza… właśnie szczęście („prawdziwym szczęściem jest brak nieszczęścia”).
Zaprzeczanie temu, że mamy jakikolwiek problem z alkoholem leży w naturze uzależnienia (i uzależnień w ogóle).
Osoba uzależniona od alkoholu nie przyjmuje do świadomości i wiadomości, że spożywanie przez nią alkoholu wymyka się jej spod kontroli, a tym co pomaga w uśmierzeniu ewentualnych niepokojów jest… alkohol.
Owo „zaprzeczanie” jest główną przeszkodą w podjęciu skutecznego leczenia i terapii – jako wyjątki traktowane są zakończone sukcesem odwyki i terapie, na które osoba uzależniona zdecydowała się nie z własnej woli, ale niejako dla tzw. „świętego spokoju”, pod wpływem przymusu lub oczekiwań ze strony bliskich.
Głód alkoholowy jest stanem psychicznym, będącym jednym z głównym objawów rozwoju choroby alkoholowej. Charakteryzuje się odczuwaniem bardzo silnej i trudnej do przezwyciężenia (odparcia) chęci napicia się alkoholu. Istnieje szerokie i różnorodne spektrum czynników, które mogą wywoływać głód alkoholowy – są to m.in.:
łaknienie, czyli po prostu głód (taki sam, jaki odczuwamy, gdy jesteśmy głodni);
negatywne emocje, np. złość, rozdrażnienie, czy samotność;
obniżone samopoczucie, znudzenie i zmęczenie;
momenty kryzysowe / przełomowe w życiu
przebywanie w miejscach i/lub towarzystwie, które kojarzą się z alkoholem;
napicie się niewielkiej ilości alkoholu.
Następstwem głodu alkoholowego może być upośledzenie lub utrata kontroli nad piciem, a sam głód alkoholowy jest najczęstszą przyczyną przerywania leczenia i terapii.
Choroba alkoholowa ma charakter przewlekły i nieleczona może w dłuższej lub krótszej perspektywie doprowadzić do śmieci osoby uzależnionej – bezpośrednio (z powodu przyjęcia śmiertelnej dawki alkoholu) lub pośrednio (poprzez uszkodzenie tkanek i organów).
Śmiertelna dawka alkoholu w przypadku osób dorosłych wynosi 5-8 g na 1 kg masy ciała (u dzieci 3 g na 1 kg masy ciała). Przykładowo: dla osoby dorosłej, ważącej około 70 kg – śmiertelne może się okazać wypicie 350-560 g alkoholu.
Przewlekłe nadużywanie alkoholu może przyczynić się do rozwoju nawet 60-ciu różnych chorób, obejmujących nie tylko układ pokarmowy (który zostaje niemal dosłownie „wyżarty”), ale również wszystkie pozostałe układy ludzkiego organizmu. W układzie nerwowym mogą pojawić się zmiany zanikowe, stany psychotyczne i bezsenność, w układzie krążeniowym – nadciśnienie i zmiany zwyrodnieniowe serca, a układ hormonalny może zostać całkowicie rozregulowany. Ponadto organizm alkoholika jest bardziej podatny na niektóre typy nowotworów.
marskość wątroby (marskość alkoholowa) – to postępujące włóknienie miąższu wątroby, które nieodwracalnie niszczy jej strukturę i upośledza funkcje metaboliczne wątroby oraz utrudnia odpływ żółci; uszkodzenie wątroby ma charakter nieodwracalny, ale można zatrzymać lub spowolnić proces włóknienia pod warunkiem odstawienia alkoholu i podjęcia odpowiedniego leczenia;
zapalenie błony śluzowej żołądka (zapalenie żołądka) – to stan, w którym z powodu nadużywania alkoholu dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej żołądka (i innych jego struktur); zapalenie żołądka może mieć charakter ostry lub przewlekły (typowy właśnie w przebiegu choroby alkoholowej);
niedożywienie – to stan zagrażający zdrowiu i życiu człowieka, będący skutkiem przedłużonego niedoboru składników pokarmowych (spożywania zbyt małych ilości pokarmu i/lub spożywania pokarmów ubogich w ważne składniki pokarmowe); w chorobie alkoholowej niedożywienie może być spowodowane zarówno przedkładaniem spożywania alkoholu nad spożywanie pokarmów, jak i rozregulowanym metabolizmem, problemami żołądkowymi (biegunki, wymioty) i zaburzeniami w przyswajaniu pokarmów; niedożywienie będące powikłaniem wynikającym z nadużywania alkoholu może być przyczyną kolejnych problemów ze zdrowiem;
wyniszczenie – spadek masy ciała będący wynikiem utraty podskórnej tkanki tłuszczowej;
zaburzenia psychiczne – powstające na skutek naruszenia / uszkodzenia struktury biochemicznej mózgu; do najczęściej występujących i najbardziej charakterystycznych należą: majaczenie alkoholowe (tzw. delirium tremens, zaburzenia świadomości z omamami i urojeniami, spowodowane nagłym zmniejszeniem lub odstawieniem alkoholu), halucynoza alkoholowa (psychoza z dominującymi omamami słuchowymi), zespół Korsakowa (neuropsychiatryczne zaburzenia z ostrymi zaburzeniami pamięci i lukami pamięciowymi).
Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje, że alkohol zajmuje trzecie miejsce wśród najpoważniejszych zdrowotnych zagrożeń dla naszej populacji. Szacuje się, że w Polsce około 4,5 – 5% populacji (powyżej 15 r.ż.) jest uzależniona od alkoholu.
Choroba alkoholowa oraz jej objawy i wynikające z niej problemy psychiczne i somatyczne nie pozostają bez wpływu na relacje społeczne chorego. Nadużywanie alkoholu przyczynia się do powstawania i pogłębiania problemów w rodzinach (94% alkoholików ma doświadcza różnego rodzaju zaburzeń życia rodzinnego).
Ponadto alkoholizm przyczynia się do powstawania problemów finansowych (około 82% przypadków) i zwiększenia przestępczości (około 51% przypadków).
Proces leczenia choroby alkoholowej jest bardzo trudny i wymaga całkowitego odstawienia alkoholu (zachowania trzeźwości). Niezbędnym elementem leczenia jest terapia (indywidualna i grupowa), a dodatkowym wsparciem jest farmakologia czy wszywki alkoholowe (esperal).
W leczeniu farmakologicznym sięga się po leki, które mogą zmniejszać głód alkoholowy i wspomagać abstynencję. Trwałą abstynencję udaje się zachować jedynie około 30% chorych.
